ช่วงตลอดไตรมาสแรกของปี 2023 ธีมทางการเงินใหญ่อันหนึ่งที่หนาหูมาก ๆ คือสิ่งที่เรียกว่า De-Dollarization หรือกระแสการ "เลิกใช้ดอลลาร์สหรัฐ" ของชาติต่าง ๆ ในการค้าระหว่างประเทศ รวมถึงการเป็นเงินสำรองระหว่างประเทศ และข่าวนี้ก็ทำให้นักวิเคราะห์ฝั่งอเมริกาวิเคราะห์ต่าง ๆ นานาถึงผลต่อเศรษฐกิจสหรัฐ ซึ่งถ้าอธิบายง่าย ๆ คือถ้าภาวะนี้เกิดขึ้นในวงกว้างจริงจะเกิดหายนะใหญ่แน่ ๆ เพราะมันจะทำให้เงินดอลลาร์สหรัฐลดมูลค่าลงมหาศาลและส่งผลต่อราคาสินค้าทุกอย่างที่ผูกกับดอลลาร์สหรัฐ

แต่ทีนี้แล้วอะไรจะมาเขย่าบัลลังก์ดอลลาร์สหรัฐ? หรือพูดง่าย ๆ คือถ้าเลิกใช้ดอลลาร์แล้วจะใช้อะไรแทน หลาย ๆ คนก็บอกว่าจีนพยายามจะเสนอตัวให้ใช้เงินหยวน แต่ในความเป็นจริงก็อย่างที่เห็น จีนไม่มีความเป็นกลางพอที่นานาชาติจะมีความ "มั่นใจ" ใช้สกุลเงินจีนในการค้าระหว่างประเทศ และปัจจุบันการค้าระหว่างประเทศใช้เงินหยวนไม่ถึง 5% ในขณะที่ใช้ดอลลาร์สหรัฐเกิน 80%

นี่เลยทำให้ "แคนดิเดต" ที่เด่นที่สุดคือการพยายามสถาปนาสกุลเงินร่วมสกุลใหม่ของประเทศกลุ่ม BRICS

อธิบายง่าย ๆ กลุ่ม BRICS คือ กลุ่มทางเศรษฐกิจที่สถาปนาตนขึ้นมาเพื่อท้าทายอำนาจทางเศรษฐกิจสหรัฐอเมริกาตรง ๆ โดยกลุ่มประเทศนี้ชื่อก็มาจากตัวย่อของแต่ละประเทศในกลุ่มซึ่งก็คือ บราซิล, รัสเซีย, อินเดีย, จีน และแอฟริกาใต้ตามลำดับ

จริง ๆ กลุ่ม BRICS เป็นชื่อที่ตั้งเล่น ๆ จากฝั่งนักการเงินที่มองว่าประเทศกลุ่มนี้มีอำนาจทางเศรษฐกิจพอควรและไม่ได้เป็นมิตรกับอเมริกา แต่หลัง ๆ คือประเทศกลุ่มนี้ได้มีการรวมตัวกันจริง ๆ และมีเป้าหมายเพื่อจะท้าทายอำนาจทางเศรษฐกิจของสหรัฐ

การพูดคุยเกิดขึ้นหลายปี และก็มาปีนี้เองที่การคุยกันเรื่องสถาปนาสกุลเงินใหม่เป็นเรื่องที่ดูจริงจังขึ้น ระดับไม่ใช่แค่ "ข่าวลือ" อีก แต่มันได้รับการยืนยันจากทางผู้นำทั้งทางรัสเซียและบราซิลเมื่อปลายเดือนเมษายน 2023 ซึ่งนัยของการสถาปนาสกุล เงิน BRICS มันไม่ใช่แค่เรื่องสกุลเงินร่วม แต่มันเป็นเรื่องของการเปิดเขตการค้าเสรีใหม่ด้วย และทั้งหมดนี้น่าจะเป็นเรื่องใหญ่มาก เพราะนี่คือการสร้างเขตการค้าเสรีที่กระจายไปทั่วโลก เพราะประเทศกลุ่มนี้ตั้งอยู่เกือบทุกภูมิภาค

ทีนี้ถ้ามันทำมาจริง ๆ จะเกิดอะไรขึ้น อย่างแรกเลยคืออเมริกาหนาวแน่ ๆ เพราะ "ขนาดเศรษฐกิจ" ของ BRICS ไม่ใช่แค่ใหญ่กว่าอเมริกา แต่ใหญ่กว่าประเทศ G7 ทั้งกลุ่ม พูดง่าย ๆ นี่ไม่ใช่แค่จะท้าทายอเมริกา แต่มันท้าทายการรวมกลุ่มของ "มหาอำนาจ" ดั้งเดิมด้วย

ดังนั้น "ขนาด" มันเป็นสิ่งที่น่ากลัวมาก และลองคิดดูว่า ถ้าขนาดเศรษฐกิจที่ใหญ่ขนาดนี้เลิกใช้ดอลลาร์พร้อม ๆ กันจะเกิดอะไรขึ้น มันไม่ใช่แค่การใช้ดอลลาร์จะลดฮวบทันที แต่ระยะยาว สกุลเงิน BRICS จะขยายตัวไปในพวกประเทศคู่ค้าของประเทศกลุ่ม BRICS ด้วย เป็นการบ่อนทำลายดอลลาร์สหรัฐไปอีกขั้น

แต่ "ฝันร้าย" ของอเมริกาก็จะไม่จบแค่นี้ เพราะการรวมตัวของ BRICS จะทำให้อเมริกาปวดหัวเรื่องนโยบายต่างประเทศด้วย คือทุกวันนี้ อเมริกาสามารถกดดันชาติอื่นได้ด้วยการคุมค่าเงินดอลลาร์ในบางส่วน แต่การรวมตัวของ BRICS นอกจากจะทำให้อเมริกากดดันประเทศอื่น ๆ ด้วยเงินดอลลาร์ไม่ได้แล้ว การคว่ำบาตรทางการค้ายังเป็นไปได้ยากด้วย เช่นถ้าจะคว่ำบาตรรัสเซียและจีน ประเทศพวกนี้อาจส่งสินค้าไปทางอินเดียแทนก็ได้ และเป็นการทำลายจุดประสงค์ของการคว่ำบาตรเป็นต้น

ถ้า BRICS รวมตัวกันทั้งทางเศรษฐกิจและค่าเงิน อเมริกาก็ต้องมีขนลุกกันบ้าง

แต่ "ปัญหา" ของ BRICS ก็มีเช่นเดียวกัน คือนี่เป็นการรวมตัวที่ไม่สมดุลมาก มันคือเศรษฐกิจใหญ่ยักษ์ที่โตเร็ว 2 ประเทศอย่างจีนและอินเดีย รวมกับประเทศที่เศรษฐกิจชะงักงันมานานอย่าง รัสเซีย บราซิล และแอฟริกาใต้ ซึ่งผลรวม ๆ ที่เขาวิเคราะห์กันคือ ระยะยาว ประเทศทั้งหมด (ยกเว้นอินเดีย) จะกลายเป็นลูกไล่จีนหมดเนื่องจากขนาดเศรษฐกิจที่ต่างกันมาก และทั่ว ๆ ไป มันก็ไม่น่าจะมีใครยอม

ซึ่งปัญหาคือถ้าจะใช้ค่าเงินร่วมจริง มันต้องมีธนาคารกลางใหม่มาบริหารค่าเงินใหม่ ซึ่งก็กลับไปคำถามก่อนหน้า คือถ้าจีนใหญ่สุด ชาติพวกนี้จะให้ธนาคารอยู่ที่จีนไหม? แล้วแบบนั้นจะต่างอะไรกับการใช้เงินหยวนของจีนไปเลย? ซึ่งประเด็นคือการทำแบบนี้ทำให้ชาติทั้งหมดเหมือนหยิบยื่นอธิปไตยทางการเงินไปให้จีน ซึ่งมันดูไม่สมเหตุสมผลในเชิงเศรษฐศาสตร์การเมืองระหว่างประเทศ

และนี่ก็ยังไม่ต้องพูดถึงว่าถ้าตกลงกันได้ การจัดการสกุลเงินร่วมของกลุ่มประเทศที่อยู่ห่างกันระดับคนละทวีปนั้นจะทำอย่างไร? เพราะนี่คือสิ่งที่ไม่เคยเกิดขึ้นมาก่อน

ประเด็นพวกนี้นักวิเคราะห์ยกกันมาตั้งแต่แรก ๆ ที่มีข่าวลือว่า BRICS จะสร้างสกุลเงินร่วมแล้ว ว่ามันไม่มีทางจะเกิดขึ้น อย่างไรก็ดี ถ้าระดับพวกผู้นำออกมายืนยันว่าสกุลเงิน BRICS น่าจะเกิดขึ้น มันก็น่าจะมีการดีลกันบางอย่าง ซึ่งนี่ก็ไม่ใช่สิ่งที่ถูกเปิดเผยในตอนนี้

แต่เอาเป็นว่า ถ้าชาติ BRICS ออกแถลงการณ์ร่วมว่าจะใช้สกุลเงินร่วมกันจริง ๆ ก็เตรียมเห็นดอลลาร์สหรัฐร่วงได้เลย ซึ่งถ้าเกิดแบบนั้นก็ไม่อยากจะคิดว่าตลาดการเงินจะปั่นป่วนขนาดไหน

Ref.

https://www.ft.com/content/02d6ab99-ea36-41c4-9ad3-9658bb1894a7

https://news.bitcoin.com/brics-currency-will-erode-us-dollars-dominance-former-white-house-economist-warns/  

https://foreignpolicy.com/2023/04/24/brics-currency-end-dollar-dominance-united-states-russia-china/

https://news.bitcoin.com/brazils-president-lula-voices-support-for-brics-currency/